Ξέρετε τι σπρώχνει τους έξυπνους ανθρώπους να φέρονται χαζά μερικές φορές;;;
Παράξενο πράγμα το ανθρώπινο μυαλό. Όταν αντιμετωπίζει μία καινούρια και άγνωστη κατάσταση, κυριολεκτικά σταματά να λειτουργεί με τον τρόπο που θα φανταζόμαστε. Σταματά δηλαδή, την ικανότητά του για προσεκτική ανάλυση και αντίθετα απευθύνεται σε ένα σύνολο από νοητικές συντομεύσεις που συνήθως μας οδηγούν στην λάθος απάντηση. Που σημαίνει… όσο πιο έξυπνοι είστε, τόσο πιθανότερο είναι να κάνετε λάθη. Χμ… ακούγεται περίπλοκο;
Ας δούμε μία απλή ερώτηση μαθηματικών. Μία ρακέτα και ένα μπαλάκι κοστίζουν ένα ευρώ και δέκα λεπτά. Η ρακέτα κοστίζει ένα ευρώ περισσότερο από το μπαλάκι. Πόσο κοστίζει το μπαλάκι;
Ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων απαντά με σιγουριά και γρήγορα ότι το μπαλάκι κοστίζει 10 λεπτά. Η απάντηση είναι προφανώς λάθος (Η σωστή απάντηση είναι ότι το μπαλάκι κοστίζει 5 λεπτά και η ρακέτα, 1 ευρώ και 5 λεπτά).
Για περισσότερες από 5 δεκαετίες, ο Daniel Kahneman, υποψήφιος για Nobel και καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Princeton έκανε τέτοιες ερωτήσεις και αναλύει τις απαντήσεις που δίνουμε σε αυτές. Τα αφοπλιστικά απλά του πειράματα έχουν αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την σκέψη. Ενώ οι φιλόσοφοι, οικονομολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες θεωρούσαν για πολλούς αιώνες ότι οι άνθρωποι βασίζονται στη λογική, επιστήμονες όπως ο Kahneman, o Amos Tversky και άλλοι, έχουν αποδείξει ότι δεν είμαστε τόσο λογικοί όσο πιστεύαμε.
Όταν αντιμετωπίζουμε μία άγνωστη κατάσταση, δεν την αξιολογούμε με βάση τη λογική μας. Όταν μας ρωτούν για την ρακέτα και το μπαλάκι, δεν σκεφτόμαστε με βάση τα μαθηματικά. Αντιθέτως, το μυαλό μας λειτουργεί με ένα τρόπο που αποβάλλει εντελώς τα μαθηματικά και επιλέγει τον τρόπο που θα χρειαστεί την λιγότερη δυνατή προσπάθεια.
Αν και ο Kahneman πλέον έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους ψυχολόγους με την μεγαλύτερη επιρροή τον περασμένο αιώνα, το έργο του είχε μείνει στην αφάνεια. Ο ίδιος θυμάται τα λόγια ενός Αμερικανού φιλοσόφου, όταν έμαθε για το έργο του: «Δεν με ενδιαφέρει η ψυχολογία της βλακείας». Απ ‘ότι αποδείχθηκε όμως, ο φιλόσοφος είχε κάνει λάθος.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality and Social Psychology, από τους Richard West και Keith Stanovich από τα πανεπιστήμια James Madison και Toronto, αναφέρει ότι οι έξυπνοι άνθρωποι, πολλές φορές, είναι περισσότερο επιρρεπείς στα παραπάνω λάθη σκέψης. Αν και νομίζαμε πως η ευφυΐα είναι το αντίδοτο στις προκαταλήψεις, τελικά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Ο West και οι συνάδελφοί του ξεκίνησαν δίνοντας σε 482 προπτυχιακούς ερωτήσεις σαν αυτή του Khaneman, που απαιτούσαν λογική αλλά μπορούσαν να στηρίζονται και στην προκατάληψη, το προαπαιτούμενο. Ο West δεν ενδιαφερόταν να μάθει για τις προκαταλήψεις και τα προαπαιτούμενα που κουβαλάει ένα ανθρώπινο μυαλό. Αυτό που τον ενδιέφερε είναι να καταλάβει πώς αυτά τα προαπαιτούμενα και οι προκαταλήψεις δρούσαν σε σχέση με την ευφυΐα.
Τα αποτελέσματα ήταν… ανησυχητικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι έτειναν να λειτουργούν περισσότερο με βάση τις προκαταλήψεις τους παρά με την λογική τους. Το ότι κάποιοι αναγνώριζαν αυτές τις προκαταλήψεις, δεν τους έκαναν να σκέφτονται περισσότερο «λογικά». Το αποτέλεσμα αυτό δεν θα προκαλούσε έκπληξη στον Kahneman που είχε παραδεχτεί ότι « η ενστικτώδης μου αντίδραση είναι εξίσου επιρρεπής στην υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, στις υπερβολικές προβλέψεις και την αδυναμία σχεδιασμού (την τάση να υποτιμάμε πόσο θα χρειαστεί για να ολοκληρώσουμε κάτι), με τον ίδιο τρόπο που συνέβαινε αυτό πριν ασχοληθώ με αυτά τα ζητήματα».
Η πιο επικίνδυνη προκατάληψή μας είναι ότι υποθέτουμε πως όλοι οι άλλοι είναι περισσότερο επιρρεπείς να κάνουν λάθη σκέψης. Κι ότι εμείς, θα τα καταφέρουμε καλύτερα. Την πεποίθηση αυτή οι επιστήμονες την ονομάζουν «το νεκρό σημείο της προκατάληψης». Αυτή η πεποίθηση βασίζεται στην ικανότητά μας να επισημαίνουμε τα λάθη των άλλων γύρω μας, ενώ είμαστε ανίκανοι να τα εντοπίσουμε στον εαυτό μας.
Στην μελέτη που δημοσιεύτηκε, αναφέρεται ότι οι άνθρωποι με υψηλότερη νοημοσύνη, είχαν περισσότερα «νεκρά σημεία». Κι όσο περισσότερο χρόνο έπαιρναν αυτοί οι άνθρωποι πριν δώσουν μία απάντηση, τόσο πιο επιρρεπείς ήταν σε λογικά λάθη.
Οπότε τι συμβαίνει; Γιατί οι έξυπνοι γίνονται τόσο χαζοί κάποιες φορές; Οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να το εξηγήσουν αυτό. Η πιο σαφής υπόθεση που μπορεί αν γίνει είναι πως το μυαλό μας επηρεάζεται περισσότερο από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους. Αυτή η αντίληψη αποδεικνύεται δυνατότερη και από την λογική μας ικανότητα.
Δημοσίευση σχολίου